AUTEUR: Christophe Janssens, politiek secretaris bij het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV) Brussel

THEMA: Politiek en Economie

Een speculatietaks, een vermogensrendementsheffing, een vermogenswinstbelasting… Regeringspartijen doen het ene voorstel na het andere om van de Belgische vermogensfiscaliteit een coherent verhaal te maken. De effectentaks vormde daarbij een droef dieptepunt in wat een eindeloze zoektocht lijkt te worden. De Raad van State fronste terecht de wenkbrauwen bij het aanschouwen van dit wetstechnisch gedrocht. Het wordt dringend tijd dat het echte fiscaal debat gevoerd wordt, zegt Christophe Janssens, politiek secretaris bij het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV) Brussel.

Een veelheid aan oorzaken zorgt ervoor dat de discussie over de Belgische vermogensfiscaliteit een onontwarbaar kluwen is geworden. Een eerste reden ligt in de aanleiding naar het debat. Panama Papers, Swiss Leaks, Malta Files… De publieke opinie is op z’n zachtst gezegd misnoegd, met als gevolg dat de spreekwoordelijke politieke bal aan het rollen is gegaan. Meerderheidspartijen gaan vruchteloos op zoek naar nieuwe manieren om grote vermogens te belasten zonder deze weg te jagen. Oppositiepartijen zien dan weer ruimte voor electorale expansie, verwijten de regering een lakse houding en stellen het rekenkundig vermogen van de minister van Financiën in vraag.

Het entertainment-gehalte van dit politieke circus is helaas omgekeerd evenredig met het geboekte resultaat. Wetsvoorstellen die met veel poeha onthaald werden bleken bitter weinig inkomsten te genereren. Her en der verspreide spielereien moeten als bewijs dienen voor een onbestaande politieke goodwill. Veel verder dan een oppervlakkig debat over vijven en zessen komt men niet en de publieke opinie blijft met vele vraagtekens achter. Waarom worden bepaalde soorten vermogens zwaar belast en anderen nauwelijks of zelfs niet?

Dit gevoel van fiscale willekeur wordt nog eens aangezwengeld door het gekibbel in de Wetstraat dat beheerst wordt door een destructieve cocktail van simplisme, kortetermijnvisie, pathos, en ad hoc oplossingen. Dit alles is wel degelijk betreurenswaardig. Fiscaliteit raakt immers niet alleen uw persoonlijke portefeuille, het ligt ook aan de basis van onze economie ergo onze maatschappij. Fiscaliteit verdient de dagjespolitiek te overstijgen. Heldhaftige uitspraken over het belasten van grote vermogens mogen dan wel de politieke constellatie in de peilingen wat laten verschuiven, ze brengen ons geen stap dichter bij het uiteindelijke doel.

Ook over dat streefdoel kan veel gezegd worden. De krantenkoppen van de voorbije weken vallen in één zin samen te vatten “in een eindeloze zoektocht naar meer fiscale rechtvaardigheid stelt meerderheidspartij X belasting Y voor, deze wordt door een hysterische oppositie niet ambitieus genoeg bevonden”. Daar wringt het schoentje net, alle voorstellen worden geponeerd als zijnde dé ultieme stap naar meer fiscale rechtvaardigheid. Laat echter duidelijk zijn: er bestaat niet en er zal nooit zoiets bestaan als fiscale rechtvaardigheid. De beruchte bruine omslag in de brievenbus wordt door niemand als rechtvaardig ervaren, laten we het dan ook niet rechtvaardig achten wanneer iemand anders ze ontvangt.

Fiscaliteit moet teruggebracht worden tot wat ze altijd al is geweest: een onprettig doch noodzakelijk iets. Belastingen hebben een louter budgettaire functie. Zij dienen om in collectieve behoeften te voorzien waar nodig en kunnen zodoende een opwaartse sociale mobiliteit teweegbrengen. Partijen die belastingen echter als een op zichzelf staand herverdelend instrument voorstellen, slaan de bal grondig mis. Een overheid die bruutweg geld van de ene bankrekening naar de andere versluist brengt de kortzichtige communistische utopie van opgelegde gelijkheid ten uitvoer. Robin Hood stal niet van de rijken om te geven aan de armen. Hij stal van een belastingzieke koning om terug te geven aan onderdrukte belastingbetalers, dat maakte van hem een held.

Waar we op zoek naar moeten gaan is een slimme fiscaliteit. Een slimme vermogensfiscaliteit volgt het abc van belastingen. Ze is: allesomvattend, bottom-up en concurrentieel.

Een allesomvattende belastbare basis mag dan wel het summum van simplisme zijn, het is een nobel streefdoel. Een zo breed mogelijke omschrijving van het begrip ‘vermogen’ zorgt immers voor meer rechtsgelijkheid. Alleen door de meest uiteenlopende vermogenscomponenten onder een gemeenschappelijke fiscale noemer ‘vermogen’ te brengen kan men iedereen gelijk belasten, van kunstverzamelaar tot zelfverklaard beursgoeroe.

De absolute antipode hiervan is de effectentaks die, o ironie, werd ingevoerd met het oog op meer fiscale rechtvaardigheid. De overheid besloot op volkomen arbitraire wijze dat beleggers met 500.000 euro op hun effectenrekening voortaan belast zouden worden. Een buurman met 499.999 euro aan effecten betaalt niets. Een overbuurman met aandelen op naam evenmin. De procedures bij het Grondwettelijk Hof zullen legio zijn, overigens volkomen terecht.

Niet alleen vanuit juridisch maar ook vanuit economisch oogpunt is een zo breed mogelijke belastbare basis wenselijk. Rendements- en risicoanalyses worden vandaag vertroebeld door een schimmige waas van wetgeving. De overweging die gemaakt wordt tussen verschillende soorten financiële producten wordt niet meer gestuurd door de marktwaarde, maar door het fiscaal regime dat erop van toepassing is. Deze kunstmatige storing van de marktwerking is nefast. Fiscale optimalisatie staat immers niet gelijk aan economische optimalisatie.

Een bottom-up fiscaliteit wordt gestuurd vanuit de noden van de bevolking, niet de noden van de overheid. De democratische legitimiteit van belastingen is één van de basisbeginselen in het fiscaal recht. No taxation without representation. Men zou denken dat in een land met 6 parlementen de volkswil meer dan genoeg opportuniteit geniet zichzelf te veruiterlijken, maar men kan zich de vraag stellen of er wel degelijk naar geluisterd wordt. “Le compromis à la Belge” mag ons land dan wel bijeenhouden, op fiscaal vlak levert het geen wetstechnische hoogvliegers op. De vele gunstregimes, aftrekposten en fiscale cadeaus vormen als het ware een open deur voor lobbyisten om nog meer uitzonderingsmaatregelen te bekomen. Aan de onderhandelingstafel worden aftrekposten ingeruild voor belastingverminderingen en andere cadeaus, met alle fiscale chaos en ongelijkheid tot gevolg.

Ten slotte moeten belastingtarieven concurrentieel zijn. Onze fiscale politiek wordt op de voet gevolgd door juristen wereldwijd die van fiscale optimalisatie een olympische discipline hebben gemaakt. Een vennootschap in Ierland oprichten, een domiciliëring in Monaco, vliegtuigtickets boeken naar het exotische Panama… De vermogenden der aarde en de multinationals doen het in een vingerknip en zonder omkijken. De droom van fiscaal patriottisme is al vaker ontkracht geweest. Denken we maar aan de massale uittocht van vermogende Franse families na de rijkentaks van Hollande. Bij het vastleggen van belastingtarieven moet steeds rekening worden gehouden met de ons omringende landen.

Iets meer dan 200 jaar geleden werden met de Franse Revolutie de nobele waarden van de Verlichting verheven tot grondslagen van onze maatschappij. Voor een eerste keer in de menselijke geschiedenis werd het eigendomsrecht omschreven als een heilig en onaantastbaar grondrecht dat iedere burger toekwam. Belastingen zouden voortaan geheven worden volgens de principes van redelijkheid en gelijkheid. Gedaan met de eeuwen van privileges en fiscale willekeur. Deze (r)evolutie bracht een ongeziene welvaartstoename teweeg op ons continent, waardoor alle lagen van de bevolking erop vooruitgingen.

Fiscaliteit is een blok aan het been van onze economie. Laten we dat blok niet zwaarder maken in naam van een onbestaande rechtvaardigheid, maar laten we ver weg van alle afgunst en stemmingmakerij nadenken over hoe we deze last zo efficiënt mogelijk kunnen torsen. Zonder onze “jobs jobs jobs” in het gedrang te brengen, zonder een onbestaande klassenstrijd in het leven te roepen, zonder het echt fiscaal debat uit de weg te gaan. Rede en redelijkheid wordt immers al te vaak vergeten in de strijd tussen grootspraak en tegenspraak.