AUTEUR: Pieter Serrien (https://pieterserrien.be/)

THEMA: Geschiedenis

Ik schreef in 2008 Tranen over Mortsel, een boek over het zware bombardement op Mortsel in de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal dat ik in mijn boek wil vertellen, is actueler en belangrijker dan ooit. Het leert ons wat oorlog echt is en wat te veel mensen ook vandaag nog moeten doormaken. Maar het stelt ook vragen bij onze huidige houding tegenover oorlogsslachtoffers van vroeger en nu.

Slachtoffers zijn cijfers geworden

Het beangstigt mij hoe makkelijk we oorlogsslachtoffers objectiveren. We lijken onverschillig voor al de drama’s wereldwijd. Soms dreigen we te vergeten dat dit de echte wereld is. We zien het liefst economisch: wat zal ons dit kosten? Maar ook: om hoeveel mensen gaat het? ’s Morgens lees je in de krant dat er weer enkele duizenden illegaal de grens zijn overgestoken, dat er tientallen zijn verdronken in de Middellandse Zee, dat er honderden weigeren op te kramen uit de kampen van Calais en Duinkerke, dat er tot vandaag 270.000 doden vielen in Syrië. Slachtoffers zijn cijfers geworden.

Vorig jaar was er zelfs het nieuws over toeristische vakanties om vluchtelingen te helpen in Griekenland. Hoe goed dit ook bedoeld is, het toont aan hoe we het nieuws over deze verschrikkingen verteerbaar maken. Toch moet er een andere manier zijn om hiermee om te gaan.

Tranen over Mortsel

In Mortsel is het eenvoudig om te zeggen dat er 936 doden waren op 5 april 1943. Maar het wordt moeilijk wanneer je de honderden kruisjes ziet op het ereperk, of wanneer je de bidprentjes van de meer dan 200 kinderen die omkwamen voor je open legt. Daar ben ik het meest trots op, dat ik met mijn boek de slachtoffers van het bombardement een gezicht heb gegeven.

Lang hebben de getuigen moeten zwijgen. Het was een Amerikaans bombardement, de bloedigste luchtaanval uit onze geschiedenis, maar een geval van friendly fire. De daders van 1943 werden in 1944 de helden van de bevrijding. Vele kindslachtoffers werden enkele dagen na het bombardement naar familie of kennissen gebracht, ver weg van Mortsel. Tijd om te rouwen, te vertellen of vragen te stellen kregen ze niet. Verder doen, dat was de oplossing. Tientallen jaren spraken veel slachtoffers van 5 april nooit over de gruwel die hen overkwam, zelfs niet tegen hun eigen kinderen.

Jammer genoeg zijn de Mortselse slachtoffers niet de enige. Het resultaat is dat tot vandaag duizenden Belgen met een onverwerkt trauma moeten leven. De oorlog heeft hen voor altijd getekend. Hun verhaal vertellen helpt, maar het heelt niet alle wonden. Dat kan niet meer, daarvoor is het te laat. Wat wij nu vooral moeten doen, is alle oorlogsslachtoffers erkennen in hun leed, naar hen luisteren en samen met hen herdenken.

Wanneer ben je een oorlogsslachtoffer?

Vluchtelingen moeten vandaag bewijzen dat ze oorlogsslachtoffers zijn om erkenning te krijgen. Hoe definieer je dat? Hoe bewijs je dat je elke dag in angst leeft? Soms heb ik de indruk dat je verhaal berekenbaar moet zijn, of je wordt niet erkend.

En dan zijn er nog de vooroordelen, die we gewoon lijken te zijn geworden. Op straat hoor je vaak hoe mensen – zelfs ouderen die de oorlog nog hebben meegemaakt – bijzonder streng zijn voor asielzoekers. Op café moet ik mij verdedigen als ik opwerp dat ik iets wil doen voor de vluchtelingen.

Een jaar geleden schreef ik een opiniestuk waarin ik  de huidige asielcrisis vergeleek met de exodus van de Belgen in 1914 en 1940. Ik kreeg veel mooie reacties, maar ook hatelijke. Dat ik dan maar zelf mijn huis, job en vrouw moest afgeven… Dat ik een verrader was… Of een gek. Ik werd beschimpt omdat ik die opinie durfde hebben. Moeten we ons geen vragen stellen als heel wat mensen elke maatschappelijke en historische discussie weigeren en afblokken met haatmails en dreigende taal?

Veel mensen kiezen de gemakkelijke weg, die van de oneliners en de beangstigende incidenten. Dat vluchtelingen naar hier komen om te profiteren van onze welvaart… Of dat ze de islam verspreiden… Of onze vrouwen verkrachten… We laten ons leiden door de angst. We vergeten dat wij en zij gewoon maar mensen zijn. Waarom kiezen we niet eens hoop als onze leidraad? Of naastenliefde als we toch onze godsdienst erbij willen halen?

Elke mens is een verhaal

Graag wil ik een oproep doen om onze eigen oorlogsslachtoffers te ontmoeten. Voor je hen beoordeelt, luister. In plaats van hen te tellen, ontdek hun individuele levens. Spreek met je ouders, grootouders, overgrootouders, met de oudere dame in de straat die altijd achter haar gordijntje staat te gluren. Wat hebben zij meegemaakt? Wat is hun verhaal? Dan kijk je misschien anders naar de huidige oorlogsslachtoffers, begrijp je beter hoe het moet zijn om elke dag bommen te horen vallen.  Geef hen een gezicht. Want het zijn mensen, allemaal, net zoals jij en ik.